Υπό την απειλή των δασμών η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων: Πόσο κινδυνεύουν τα ελληνικά προϊόντα

Έντονη ανησυχία επικρατεί στους κόλπους της εγχώριας βιομηχανίας τροφίμων και των εξαγωγικών επιχειρήσεων για την εξέλιξη που θα έχει αυτή τη φορά η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να σκληρύνει το εμπορικό «παιχνίδι» με τις ευρωπαϊκές αγορές.

Η ξεκάθαρη τοποθέτηση του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι «οι ευρωπαϊκές χώρες θα υποστούν και αυτές τελωνειακούς δασμούς, καθώς αυτό αποτελεί “το μόνο μέσο” που έχουν στη διάθεσή τους οι ΗΠΑ για να εξασφαλίσουν “σωστή μεταχείριση”» δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού στην εγχώρια βιομηχανία τροφίμων, η βιωσιμότητα της οποίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εξωστρέφεια.

Η αμερικάνικη αγορά αποτελεί στόχο για μεγάλη μερίδα επιχειρήσεων με εμβληματικά ελληνικά προϊόντα όπως: ελιές, ελαιόλαδο, φέτα, γιαούρτι, κρασί, τσιπούρα, λαβράκι αλλά και μια διευρυμένη γκάμα από άλλα είδη διατροφής. Ο κίνδυνος απώλειας της ανταγωνιστικότητας για τα ελληνικά τρόφιμα στην αγορά των 335 εκατ. καταναλωτών είναι μεγάλος καθώς οι ΗΠΑ αποτελούν το σπουδαιότερο ίσως εξαγωγικό προορισμό καθώς η αγοραστική δυνατότητων των αμερικάνων πολιτών στο πεδίο της διατροφής είναι ισχυρότερη σε σχέση με την Κίνα ή τη Ρωσία.

Στη παρούσα φάση όλη η εγχώρια αγορά τροφίμων βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής, προσδοκώντας να επαναληφθεί το καθεστώς που επικράτησε κατά την προηγούμενη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ (2017–2021) όταν ελληνικά προϊόντα όπως π.χ. η φέτα και το ελαιόλαδο εξαιρέθηκαν τελικά από τη λίστα των δασμών. Τότε είχε υπάρξει μια μεγάλη κινητοποίηση από πλευράς εγχώριας βιομηχανίας, εξαγωγέων, Αμερικανών εισαγωγέων, λιανεμπόρων ακόμη και επιχειρηματιών Ho.Re.Ca. αλλά και του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

Επιτραπέζιες ελιές

Την πιο ισχυρή παρουσία στα αμερικάνικα ράφια έχουν οι ελληνικές επιτραπέζιες ελιές, καθώς η Ελλάδα αποτελεί την κύρια χώρα προέλευσης των εισαγόμενων ελιών στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Πανελλήνιας Ένωσης Μεταποιητών Τυποποιητών Εξαγωγέων Επιτραπέζιων Ελιών (ΠΕΜΕΤΕ) το 2023 η αξία των εξαγωγών ανήλθε σε 154,4 εκατ. ευρώ στους 42.684 τόνους, ενώ στο δεκάμηνο του 2024 η αξία των εξαγωγών ανέρχεται σε 180,3 εκατ. ευρώ και 39.211 τόνους.

Όπως αναφέρει μιλώντας στην «Ν» ο πρόεδρος της ΠΕΜΕΤΕ κ. Κώστας Ζούκας «η αγορά των ΗΠΑ είναι η μεγαλύτερη για την ελληνική επιτραπέζια ελιά καλύπτοντας κάτι περισσότερο από το 30% των εξαγωγών. Αδιαμφισβήτητα η ελληνική επιτραπέζια ελιά έχει κατακτήσει την προτίμηση των Αμερικάνων καταναλωτών τα τελευταία 20 χρόνια «χτίζοντας» ισχυρό brand name. Ωστόσο επειδή η ελιά δεν αποτελεί ένα τρόφιμο πρώτης ανάγκης, η ζήτησή της είναι ελαστική ως προς την τιμή. Οποιοσδήποτε παράγοντας επηρεάζει την τιμή έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της ζήτησης. Υπάρχει μια γραμμική σχέση αντίστροφη μεταξύ της αύξησης των δασμών και της μείωσης της κατανάλωσης. Το πλήγμα για το κλάδο από ενδεχόμενη επιβολή δασμών θα είναι μεγάλο. Βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί ότι στο βαθμό που οι δασμοί θα αφορούν όλα τα ευρωπαϊκά προϊόντα δε θα έχουμε απώλεια ανταγωνιστικότητας από τους Ισπανούς, που είναι οι βασικοί μας ανταγωνιστές, ωστόσο θα δεχθούμε ισχυρή πίεση από παραγωγούς τρίτων χωρών όπως Μαρόκο, Αίγυπτο. Ευελπιστούμε ότι θα επαναληφθεί ξανά το καθεστώς εξαίρεσης που επικράτησε την προηγούμενη φορά. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις».

Αντίστοιχα ο Διευθυντής του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου κ. Γιώργος Μητράκος αναφέρει στη «Ν» ότι «με την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, η τάση που μας μεταφέρθηκε και από τους Αμερικάνους εισαγωγείς ήταν η διάθεση του προέδρου για την επιβολή δασμών σε όλα τα προϊόντα. Επειδή υπήρξαν εξαιρέσεις σε ελληνικά προϊόντα όπως το ελαιόλαδο την προηγούμενη φορά, υπάρχει ένα θετικό «δεδικασμένο» ωστόσο κανείς δεν είναι σε θέση να ξέρει τί θα συμβεί αυτή τη φορά. Υπάρχει ανησυχία και παρακολουθούμε τις εξελίξεις. Για το ελληνικό ελαιόλαδο η αμερικάνικη αγορά είναι σημαντική καθώς εκεί κατευθύνεται περί το 25% των τυποποιημένων προϊόντων με την τάση στις εξαγωγές να βαίνει αυξανόμενη από το 2010 κάθε χρόνο. Γενικά όμως η ευρωπαϊκή αγορά ελαιόλαδου είναι σε ανησυχία καθώς ειδικά φέτος που υπάρχει αυξημένη παραγωγή το ενδεχόμενο επιβολής δασμών θα ανατρέψει τα δεδομένα για τις απευθείας ποσότητες διάθεσης και θα δημιουργήσει ένα ντόμινο εξελίξεων σε όλη την αγορά».

Τομέας γαλακτοκομικών

Στον κλάδο τον γαλακτοκομικών, τη πρωτοκαθεδρία στις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ κατέχει η φέτα και το γιαούρτι. Σύμφωνα με όσα αναφέρει στην «Ν» ο Χρήστος Αποστολόπουλος πρόεδρος του Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων «υπάρχει έντονη ανησυχία. Για το κλάδο των γαλακτοκομικών και δη της φέτας οι ΗΠΑ είναι σημαντική αγορά. Ευελπιστούμε σε εξαίρεση, ωστόσο ήδη έχουμε κάνει επαφές με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και έχουμε στοιχειοθετήσει σχετική επιχειρηματολογία για τους λόγους που θα πρέπει να υπάρξει ξανά εξαίρεση των ελληνικών εμβληματικών προϊόντων όπως η φέτα». Σημειώνεται ότι το 2023 οι εξαγωγές της φέτας στην αμερικανική αγορά κατέγραψαν αύξηση κατά 34% σε αξία και κατά 12% σε όγκο, αγγίζοντας τα 53 εκατ. ευρώ σε αξία. Ωστόσο η πραγματική αγορά για τη φέτα στις ΗΠΑ ξεπερνά τα 2 δισ. ευρώ, την οποία κατά μεγάλο μέρος «απολαμβάνουν» λευκά τυριά που «καπηλεύονται» την ονομασία φέτα. Παρόλα αυτά το πεδίο και οι προοπτικές για περαιτέρω διείσδυση της ελληνικής φέτας είναι τεράστιο, όμως ενδεχόμενο επιβολής δασμών, θα φρενάρει σημαντικά τις ελληνικές εξαγωγές.

Μακρύς κατάλογος προϊόντων

Και για το ελληνικό κρασί -και ορθώς- οι ΗΠΑ παραμένουν πρώτη επιλογή ως χώρα στόχος του ελληνικού τομέα οίνου, όσον αφορά τις Τρίτες Χώρες. Οι ελληνικές εξαγωγές οίνων σε αξία στις Η.Π.Α. το 2023 ανήλθαν σε 16,8 εκατ. ευρώ. Σε αξία καταγράφεται διαχρονική μέση αύξηση πενταετίας κατά 27,62%, ενώ σε ποσότητα η αντίστοιχη αύξηση είναι 6,58%. Η μεταβολή της μέσης τιμής πώλησης καταγράφει επίσης αύξηση σε σύγκριση με το μέσο όρο πενταετίας, που ανέρχεται σε 20,95%.

Εάν επιβληθούν δασμοί θα δυσκολέψει πολύ και το «στοίχημα» ενδυνάμωσης της παρουσίας προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ο ελληνικός στόχος για την αγορά των ΗΠΑ αφορά σε εξαγωγές 20.000 τόνων ψαριών (τσιπούρα, λαβράκι και φαγκρί) σε διάστημα τριετίας, από λιγότερο από 4.000 τόνους που είναι σήμερα.

Ο κατάλογος με τα ελληνικά προϊόντα που απειλούνται να χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους στα αμερικάνικα ράφια σε περίπτωση επιβολής δασμών είναι μακρύς καθώς περιλαμβάνουν το στραγγιστό γιαούρτι, τα μακαρόνια, γλυκά και αλμυρά σνακ, είδη ειδικής διατροφής, έτοιμα γεύματα, κατεψυγμένες ζύμες και λαχανικά, plant based και vegan κωδικοί.

Πέρα από την πίεση που θα δεχθούν ισχυρές βιομηχανίες μεγάλο θα είναι το πλήγμα και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν αμιγώς εξωστρεφή χαρακτήρα και διεκδικούν μια θέση στα αμερικάνικα ράφια.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν ελληνικές εταιρείες στο κλάδο των τροφίμων όπως η Φάγε, η Υφαντής και η Μέγα Γύρος που διαθέτουν παραγωγικές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ και αναμένεται να ωφεληθούν από τις εξαγγελίες Τραμπ για μείωση φορολογικών συντελεστών.